Ideali¶ci w budownictwie pasywnym widz± zapowied¼ architektury przysz³o¶ci. Reali¶ci – traktuj± je jak idea³, do którego owszem, nale¿y d±¿yæ, ale rozs±dnie traktuj±c je jako pewien wzór, do którego powoli trzeba d±¿yæ. Dla sceptyków jest to, co najwy¿ej pewien teoretyczna konstrukcja bêd±ca odpowiednikiem politycznej utopii. Czym tak naprawdê s± domy pasywne?
Domy pasywne to jak na razie najdalej id±cy projekt zwi±zany z ekologicznym nurtem, który zaczyna dominowaæ w architekturze. Efekt cieplarniany, rosn±ce ceny energii konwencjonalnej i wyczerpywanie siê jej ¼róde³, a tak¿e fakt, ¿e spalanie ropy, wêgla czy gazu jest na d³u¿sz± metê mordercze zarówno dla ¶rodowiska naturalnego, jak i dla ludzkiego zdrowia sprawiaj±, ¿e bran¿a budowlana zaczyna szukaæ rozwi±zañ, które mo¿na by opatrzyæ zielon± etykiet± „ekologiczne”. Pozornie dochodzi tu do zderzenia dwóch racji – z jednej strony ekonomia ca³y czas, wskazuje na budownictwo konwencjonalne, jako na optymaln± metodê wznoszenia budynków na obecnym etapie rozwoju, z drugiej strony odpowiedzialno¶æ za losy naszej planety kaza³aby zrezygnowaæ z czê¶ci zysków i inwestowaæ w dro¿sze, ekologiczne rozwi±zania.
Mo¿e siê bowiem okazaæ, ¿e rosn±ca ¶wiadomo¶æ ekologiczna konsumentów sprawi, ¿e w perspektywie 10-20 lat popyt na budynki przyjazne ¶rodowisku wzro¶nie. A ¿eby byæ przygotowanym na taki zwrot sytuacji, inwestowaæ trzeba ju¿ dzi¶. Dlatego coraz czê¶ciej firmy poszerzaj± swoje oferty o rozwi±zania „ekologiczne.
Pojêcie domu pasywnego ukszta³towa³o siê w latach 80-tych i wtedy te¿ stworzono podstawy teoretyczne dla tego typu budownictwa. Wed³ug dr Wolfganga Feista, za³o¿yciela Instytutu Budownictwa Pasywnego (Passivhaus-Institut) dom pasywny, to budynek o zapotrzebowaniu na energiê do ogrzewania wnêtrza na poziomie 15 kWh/m2 rocznie. Oznacza to, ¿e w domu pasywnym do ogrzania jednego m2 powierzchni potrzeba rocznie zaledwie 1,5l oleju opa³owego lub 1,5 m3 gazu ziemnego. Dodatkow± energiê uzyskuje siê dziêki pasywnym ¼ród³om ciep³a – czyli przede wszystkim promieniowaniu s³onecznemu, ale tak¿e urz±dzeniom elektrycznym czy nawet… samym mieszkañcom. Ciep³o jest równie¿ „odzyskiwane” ze zu¿ytego powietrza i wykorzystywane do podgrzewania powietrza wentyluj±cego budynek. Idea domu pasywnego zak³ada, ¿e okna i drzwi, które w budynku konwencjonalnym odpowiadaj± nawet za 40% strat ciep³a, w domu pasywnym maj± dogrzewaæ pomieszczenia, poniewa¿ zgodnie z teoretycznymi za³o¿eniami ciep³o p³yn±ce przez nie do wnêtrza budynku (promienie s³oneczne) powinno mieæ wiêksz± warto¶æ ni¿ ciep³o, które pokonuje drogê w odwrotnym kierunku.
Od razu trzeba zaznaczyæ, ¿e dom pasywny to nie to samo, co dom energooszczêdny, choæ pojêcia te czasem s± mylone, lub u¿ywane zamiennie. Dom energooszczêdny to budynek, którego koszty utrzymania s± 4-5-krotnie mniejsze ni¿ budynku konwencjonalnego, ale w przeciwieñstwie do domu pasywnego posiada on centralne ¼ród³a energii ze spalania paliw nieodnawialnych. Do rocznego ogrzania takiego budynku potrzeba nieco wiêcej oleju lub gazu (popularne s± domy piêcio- i trzylitrowe, czyli takie, które do ogrzania wymagaj± 5 lub 3 litrów oleju opa³owego). Dom energooszczêdny jest dziêki temu atrakcyjniejszy dla architekta – gdy¿ daje mu wiêksze pole manewru przy projektowaniu budynku – i co za tym idzie tego typu budynki s± znacznie popularniejsze.
W jaki sposób teoretycy budownictwa pasywnego chc± uzyskaæ tak dobre parametry energetyczne domu? Wymaga to niew±tpliwie ca³ego szeregu sztuczek i elastycznego dopasowywania siê do praw fizyki i chemii, które zyskuj± prymat nad wszystkimi innymi aspektami budownictwa (estetyka, kszta³t dotychczasowej architektury na danym terenie itp.). Najbardziej podstawowym zabiegiem jest dodatkowa izolacja ¶ciany, dachu i pod³ogi. Wspó³czynnik przenikania ciep³a ca³ego budynku U musi byæ dla domu pasywnego mniejszy ni¿ 0,15W/m2K (dla budynków energooszczêdnych dopuszczalny jest pu³ap U=0,25W/m2K). Aby osi±gn±æ tak imponuj±cy wynik wspó³czynnik przenikania ciep³a dla izolacji musi wynosiæ poni¿ej U=0,13W/m2K. To jednak dopiero pierwszy krok w stronê domu pasywnego i niespecjalnie dla niego charakterystyczny – w ten sam sposób zostaj± docieplane budynki energooszczêdne.
Równie naturalne jest dodatkowe uszczelnienie okien i drzwi. Generalnie w domu pasywnym nie ma mowy o zwiêkszeniu cyrkulacji powietrza przez rozszczelnianie okien – tutaj musz± byæ one maksymalnie szczelne – dlatego stosuje siê potrójne szyby, z dwoma komorami izolacyjnymi wype³nionymi gazem szlachetnym (argon) i izoluj±cymi termicznie ramami okiennymi. Wspó³czynnik przenikania ciep³a dla okien zastosowanych w budownictwie pasywnym musi byæ mniejszy ni¿ 0,8 W/m2K (dla szyby mniej ni¿ 0,6 W/m2K), natomiast przenikalno¶æ energii s³onecznej powinna byæ wy¿sza ni¿ 50%. To poprzeczka zawieszona znacznie wy¿ej ni¿ w przypadku domów energeooszczêdnych, których twórcy „zadowalaj± siê” wynikiem na poziomie 1,8 W/m2K.
W domu pasywnym niezbêdna jest kontrolowana wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciep³a, a rozk³ad instalacji grzewczej powinien byæ taki, aby przy minimalnym nak³adzie kosztów uzyskaæ jak najlepszy rozk³ad temperatur w pomieszczeniach. Wskazane jest równie¿ zastosowanie systemów pozwalaj±cych na pobieranie oraz magazynowanie energii s³onecznej. Jednak najbardziej charakterystyczn± cech± domów pasywnych jest ich specyficzna konstrukcja, która znacznie odbiega od budownictwa konwencjonalnego.
Dom pasywny powinien byæ zaprojektowany tak, aby zminimalizowaæ straty ciep³a i zmaksymalizowaæ ilo¶æ ciep³a pozyskiwanego „z zewn±trz”. W zwi±zku z tym nale¿y go usytuowaæ w taki sposób, aby od strony nas³onecznionej znajdowa³a siê maksymalna liczba okien (idea³em by³oby gdyby niemal ca³a ¶ciana by³a oszklona). Po stronie nas³onecznionej powinny równie¿ znajdowaæ siê wszystkie pomieszczenia mieszkalne – co zapewnia dodatkowe ¼ród³o energii w postaci mieszkañców oraz sprzêtu elektronicznego. Z kolei, je¶li chodzi o stronê pozbawion± dostêpu s³oñca – tam ilo¶æ okien powinna byæ minimalna, poniewa¿ ka¿de okno po tej stronie generuje straty ciep³a. Dlatego w³a¶nie po stronie „zacienionej” nale¿y rozmieszczaæ pomieszczenia „u¿ytkowe” - garderoby, sk³adziki, ³azienkê. Je¶li chodzi o sam± bry³ê budynku to powinna siê ona charakteryzowaæ jak najmniejsz± powierzchni± – gdy¿ im powierzchnia mniejsza, tym mniejsza jest styczno¶æ budynku ze ¶rodowiskiem zewnêtrznym, a wiêc mniejsze s± te¿ mo¿liwo¶ci straty ciep³a. Mi³o¶nicy wyszukanych, barokowych form w przypadku domu pasywnego musz± o nich zapomnieæ. Okazuje siê bowiem, ¿e sprawdza siê tutaj znana matematykom prawda i¿ figur± idealn± jest kula – a w tym przypadku pó³kula. Dom pasywny by³by najwydajniejszy gdyby kszta³tem przypomina³ igloo, ale taka konstrukcja by³aby nies³ychanie droga. Nie zmienia to jednak faktu, ¿e architektura domu pasywnego kieruje siê ku owalom – jak najmniej po³±czeñ ¶cian i za³amañ to has³o, które musi przy¶wiecaæ twórcom takich domów. Mo¿na te¿ zapomnieæ o interesuj±cym dachu – najlepiej jest, gdy go… wcale nie ma, a je¶li ju¿ musi byæ to wskazany jest co najwy¿ej minimalny jego spadek.
Domy pasywne na razie pozostaj± g³ównie ide±, ale ju¿ doczeka³y siê kilku realizacji. Na terenie Unii Europejskiej istnieje dzi¶ ok. 10 tysiêcy budynków wykonanych zgodnie z zaleceniami dr Feista, ale ju¿ np. w Polsce taki dom jest tylko… jeden! Generalnie o ich sukcesie lub jego braku zadecyduje tak naprawdê to, jak kszta³towaæ siê bêd± ceny konwencjonalnych ¼róde³ energii. Dzi¶ jeszcze, wed³ug ekonomistów, z finansowego punktu widzenia inwestycja w dom pasywny po prostu siê nie op³aca, poniewa¿ nawet w kilkunastoletniej perspektywie zsumowane koszty budowy i pó¼niejszego u¿ytkowania przewy¿szaj± analogiczne koszty ponoszone w zwi±zku z budownictwem konwencjonalnym. Trudno te¿ dzi¶ wyobraziæ sobie budowê np. osiedli pasywnych – wydaje siê, ¿e na razie koncepcja ta mo¿e byæ realnie zastosowana tylko w przypadku budownictwa jednorodzinnego. Wszystko mo¿e siê jednak zmieniæ za 10-20 lat. Ograniczenia emisji CO2 w UE doprowadzi w koñcu do skokowego wzrostu cen energii konwencjonalnej, a spo³eczny opór przed budow± reaktorów atomowych mo¿e zachêciæ inwestorów do zaproponowania alternatywy dla gigantycznych rachunków za pr±d w³a¶nie w postaci domów pasywnych. Zreszt± niewykluczone, ¿e prace nad projektami domów tego typu doprowadz± do spadku ich ceny (dzi¶ jest ona wy¿sza od budynku wykonanego w konwencjonalny sposób o nawet 20%). Barier±, jak± bêd± mieli do prze³amania twórcy domów pasywnych bêdzie niew±tpliwie ich niekonwencjonalny wygl±d, który znacznie odstaje od kszta³tu innych zabudowañ, ale to wyzwanie dla architektów, któremu niew±tpliwie prêdzej czy pó¼niej podo³aj±.
Rozwój budownictwa pasywnego powinni oczywi¶cie obserwowaæ przede wszystkim producenci okien, drzwi i bram, którzy, je¶li dostosuj± siê do wy¿szych norm stawianych przepuszczalno¶ci cieplnej ich produktów, mog± czerpaæ profity z rozwoju budownictwa pasywnego i energooszczêdnego (z tego drugiego ju¿ zaczynaj± zreszt± czerpaæ). Jest tu jednak równie¿ miejsce dla producentów os³on – rolety zewnêtrzne, ale te¿ rolety wewnêtrzne czy ¿aluzje mog± byæ jednym z elementów systemu alternatywnego dla energo¿ernej klimatyzacji – pozwalaj±c na regulowanie dop³ywu ¶wiat³a w miesi±cach letnich, kiedy wnêtrza i tak s± wystarczaj±co dogrzane. Wa¿ne jest te¿, ¿eby automatyka oferowana dla u¿ytkowników os³on mog³a byæ zasilana energi± s³oneczn± – innego rodzaju automatyka nie ma zastosowania w budownictwie pasywnym. Byæ mo¿e jest jeszcze za wcze¶nie by nastawiaæ siê na tego typu produkcjê, ale ekologicznego trendu nie sposób nie zauwa¿aæ. Poza tym – ¶wiat nale¿y do odwa¿nych, o czym s± przekonani zwolennicy domów pasywnych, którzy niew±tpliwie zrobi± wszystko, aby ich idea przekszta³ci³a siê na dobre w rzeczywisto¶æ.
Data modyfikacji: 2010-02-11
¬ród³o: paxo.pl
Szukaj w paxo.pl